Factor 3: Hoe makkelijk je paard van zijn erf of maatjes vandaan gaat

Een van de 5 factoren die van jouw buitenrit of wandeling een feestje of een flop maken

[Inleidende artikel gemist? Lees het hier.]

 

Van de 5 factoren die van je buitenrit of wandeling een feestje of een flop kunnen maken is het gemak waarmee een paard uit de hem bekende omgeving of van zijn maatjes vandaan gaat misschien wel de meest onderschatte. Dit is de ‘make or break’-factor voor ontspannen wandelingen en ritten zonder begeleiding. Daarnaast is het een belangrijke reden dat veel paarden “ontploffen” terwijl het lijkt alsof er niets aan de hand is. Gelukkig is ook aan deze factor door middel van training iets te doen, al zal je bij sommige paarden behoorlijk wat geduld moeten hebben.

 

Spanningssignalen

Iets wat ik niet vaak genoeg kan benadrukken is: je paard reageert niet zomaar. Nooit. Gaat hij telkens stilstaan, dribbelt hij, of loopt hij veel sneller of juist langzamer door dan normaal, dan zijn dat duidelijke tekenen dat je paard het spannend vindt. Dat kan zijn omdat jullie spannende dingen tegenkomen, maar ook doordat hij van zijn maatjes of erf vandaan gaat. In dat laatste geval komt er een punt in je buitenrit dat je paard niet meer verder gaat, wat jij ook doet. Of dat hij zich zo snel omdraait dat hij al met zijn neus richting de thuisbasis staat voordat je met je ogen kunt knipperen. Waarom dit zo’n duidelijk punt is bespreek ik verderop in dit artikel.

Feit is dat als jij op zo’n moment aandringt, het risico groot is dat je paard in de verstar-, vlucht- of vechtmodus gaat: hij is met geen mogelijkheid meer te bewegen, gaat bokken of steigeren, of slaat op hol. Als dit gebeurt, ben je onbewust al zo ver over de grens gegaan van wat hij aankan, dat hij geen andere uitweg meer ziet dan zijn oerinstinct te volgen. In de meeste gevallen heeft je paard al veel eerder signalen gegeven dat hij moeite had met de situatie, alleen zijn die kleiner en daarom iets minder makkelijk te herkennen. In een van mijn vorige artikelen heb ik beschreven waar je op moet letten om het spanningsniveau van je paard goed in te schatten.

Groepsdier in zijn eentje

Voor een dier dat van nature in een groep leeft kan het verlaten van zijn stal- of weidemaatjes best wel een “dingetje” zijn. De andere paarden in de groep geven je paard een gevoel van veiligheid en vertrouwdheid, vooral als het een stabiele groep is. Ze brengen het grootste deel van de dag in elkaars buurt door, weten van elkaar hoe de hiërarchie is in verschillende situaties, houden een oogje voor elkaar in het zeil en hebben meestal een favoriete poetspartner. Natuurlijk zijn er paarden die meer op zichzelf zijn dan andere, maar voor de meeste paarden geeft het een bepaalde mate aan spanning om een eind van hun vrienden vandaan te gaan. Zeker als ze dit nog niet eerder gedaan hebben, of er in het verleden dingen zijn gebeurd die veel stress hebben opgeleverd.

Probleem uit zijn jeugd

Zo zie je dat veel paarden die last hebben van verlatingsangst vaak abrupt en vroegtijdig (ofwel voordat ze 6 maanden oud waren) zijn gespeend, met andere woorden bij hun moeder zijn weggehaald. In sommige gevallen zijn ze vervolgens alleen in een box gezet, of samen met een onbekend leeftijdgenootje dan wel een onbekend volwassen paard. Kan je het je voorstellen - van het ene op het andere moment gescheiden van je moeder, geen melk meer kunnen drinken, moeten wennen aan een onbekende omgeving met nauwelijks bewegingsruimte en ook nog eens kennis moeten maken met een onbekend ander paard? Zoiets kan diepe sporen achterlaten. Geen wonder dus dat abrupt en vroegtijdig spenen regelmatig tot de ontwikkeling van stalondeugden leidt, maar ook tot problemen om bij andere paarden weg te gaan.

Traumatische scheiding

Een zelfde stressvolle ervaring is het voor paarden die abrupt van hun maatjes uit de opfok gescheiden worden en vervolgens alleen in een box terechtgekomen - misschien wel 23 uur per dag - waarna ze direct ingereden worden. Ook het verliezen van een paard waar ze een hechte band mee hadden door verhuizing, of doordat zo’n paard overleden is zonder dat ze afscheid hebben kunnen nemen kan voor veel spanning zorgen in een vergelijkbare situatie. Wat dat betreft vermoed ik dat veel mensen onderschatten hoe hecht de relaties zijn die paarden met elkaar hebben.

Overmatige gehechtheid of verlatingsangst?

Er is een verschil tussen verlatingsangst en overmatige gehechtheid. In het eerste geval vind je paard het moeilijk om uit de buurt en/of uit het zicht van andere paarden te worden gehaald. In het tweede geval is het een uitdaging om gescheiden te worden van een specifiek paard, meestal de grooming partner. Paarden met overmatige gehechtheid rennen heen en weer in de wei of steigeren en lopen rondjes in hun box ook al staan er andere paarden in de buurt. Pas als hun favoriete maatje terug is zullen ze tot rust komen. Zulke paarden zullen dus ook niet rustig worden door de in deze situatie veel toegepaste oplossing om er een Shetje of pensionado bij te zetten, terwijl paarden met “gewone” verlatingsangst daar wel goed op reageren.

Verlatingsangst of overmatige gehechtheid bij een maatje

Een situatie die ik ook al een aantal keren ben tegengekomen was dat het paard dat op buitenrit zou gaan niet veel last had van het verlaten van zijn groep, maar zijn maatje wel. En ook dat kan veel stress opleveren. Want hoe zou jij het vinden als je op pad zou gaan terwijl je beste vriendin of vriend langs het hek heen en weer zou rennen terwijl zij of hij moord en brand zou schreeuwen? Zou je ontspannen doorlopen, of zou je aarzelen om haar achter te laten terwijl ze zo overduidelijk over haar toeren was? Ik denk van niet. Heeft jouw paard zo’n maatje, dan help je beide paarden door de achterblijver te leren dat jouw paard gewoon weer terugkomt.

Weg uit zijn bekende omgeving

Paarden die alleen gehouden worden of die makkelijk bij hun groep weg vandaan lopen, kunnen toch moeite hebben om het erf te verlaten, maar dan om een andere reden. Hierbij gaat het om het verlaten van de hun bekende omgeving. Paarden leren context-gebonden, ofwel: ze koppelen dat wat ze geleerd hebben aan de plek waar ze het geleerd hebben. Het kan daardoor overweldigend zijn om de plek te verlaten waar ze weten “hoe het werkt”. Jij vindt het logisch dat de regels die op het erf gelden ook daarbuiten van toepassing zijn, maar je paard heeft geen idee en dat levert spanning op. Dit geldt ook voor de spannende dingen die je paard op het erf heeft leren kennen. Als je hem die ergens anders aanbiedt, weet hij nog niet of die hetzelfde reageren op andere plekken, of dat ze elders wel een bedreiging zouden kunnen zijn?

Daar komt nog bij dat als je paard de keuze had, hij het verkennen van een nieuwe omgeving in kleine stapjes zou doen. In plaats van gelijk in het diepe te duiken door kilometers ver weg te lopen, zou het gemiddelde paard telkens even teruggaan naar zijn vertrouwde omgeving voordat hij weer een stapje verder zou gaan. Geen wonder dus dat de meeste paarden niet staan te trappelen om een eind van de hun bekende plek vandaan te lopen.

Onzichtbaar elastiek

Arlene Jansen, een van de docenten bij de opleiding tot Gedragstherapeut voor Paarden aan de Tinley Academie, waar ik zelf ook een tijdje heb lesgegeven, had een prachtige manier om te beschrijven hoe het verlaten van de andere paarden of het erf voor spanning zorgt bij je paard. Ze zei altijd dat het is alsof paarden met een onzichtbaar elastiek verbonden zijn aan hun groep of erf. Naarmate ze verder daarvandaan komen, komt er steeds meer spanning op het elastiek te staan en trekt het steeds harder terug. Op een gegeven moment kan het elastiek niet verder gespannen worden en is de trekkracht richting de thuisstal immens geworden. Dat is het moment dat je paard geen stap verder zet, of gaat steigeren of bokken om zo snel mogelijk terug naar huis te gaan. Maar let op: dit moment kan ook eerder komen als zijn spanningsemmertje overloopt vanwege het fenomeen “trigger stacking” dat ik in mijn vorige artikel heb besproken.

Na zijn verhuizing deed hij het wel

Het onzichtbare elastiek is er niet altijd. Regelmatig krijg ik de vraag van paardeneigenaren hoe het komt dat ze zonder enig probleem konden buitenrijden of wandelen vlak nadat hun paard naar een nieuwe stal verhuisd was. Maar dat ze daar na een paar weken of maanden steeds meer moeite mee kregen totdat het helemaal niet meer ging. Deze situatie is eveneens prima te vergelijken met hoe het bij mensen werkt. Ik gok namelijk dat jij ook niet direct een hechte band met je nieuwe buren had nadat je net verhuisd was; dat kwam pas na een aantal weken, maanden of zelfs jaren. En toen die band er eenmaal was vond je het waarschijnlijk ook niet leuk om van die plek weg te gaan.

Voor je paard werkt het niet anders. Die eerste tijd was hij nog overrompeld: alles was nieuw. Dus of hij nou uit die onbekende omgeving naar een andere onbekende omgeving ging, maakte weinig verschil. En de paarden waar hij zijn wei, paddock of stal mee deelde waren onbekenden voor hem. Maar hoe vertrouwder het erf werd en hoe meer tijd hij doorbracht met de andere paarden, des te groter de uitdaging voor hem werd om bij ze weg te gaan. Vandaar dat het eigenlijk een goed teken is als je paard moeite heeft om met je mee op buitenrit te gaan: hij voelt zich thuis waar hij woont.

Op andere plekken is hij wel braaf

Hetzelfde geldt voor andere plekken, zoals verder weg gelegen natuurgebieden en wedstrijdterreinen. Vooral als deze zo ver van de hem bekende omgeving vandaan zijn dat je paard geen idee heeft hoe hij thuis zou moeten komen, kan hij een stuk minder heftig reageren dan als je vanaf de thuisstal een ritje gaat maken. Je knipt zo als het ware het elastiek door waarmee hij verbonden is met thuis. Behalve jij en de trailer waarmee jullie zijn gekomen, is alles plotseling nieuw en onbekend, dus zullen sommige paarden er maar in berusten en zoveel mogelijk doen wat ze normaalgesproken ook doen in jouw bijzijn. Paarden met een ander karakter kunnen op zo’n moment juist volledig op slot raken en geen stap meer verzetten. Of zo overprikkeld zijn door alle nieuwe dingen om hen heen, dat ze juist omhoog komen of gaan rennen. Behalve met hun karakter en jouw rust heeft dit mede te maken met het feit dat ze context-gebonden leren, zoals ik hierboven al beschreef.

Geen “walk in the park”

De denkfout die wij vanuit ons menselijke perspectief maken is dat buitenritten een makkie zijn. Even buiten uitstappen na een training is in onze ogen een ontspannen bezigheid. Wij vinden een boswandeling iets om lekker bij te relaxen en ons hoofd leeg te maken. Voor je paard is het echter geen natuurlijk gedrag om zijn groepsgenoten achter te laten en in een keer een eind van de hem bekende omgeving vandaan te gaan. En alles wat je paard niet van nature doet, zul je moeten trainen. Diezelfde denkfout zorgt trouwens voor veel trailerproblemen. Wij zien het probleem niet van een ommetje maken in de buurt, net zo min als van “gewoon even” die trailer in stappen - dat zou hij toch gewoon moeten kunnen? Maar vergeet niet dat wij weten dat we na die rijtocht, wandeling of trailerrit weer gewoon teruggaan naar stal, terwijl je paard geen idee heeft wat er gaat gebeuren. Heeft hij een vervelende ervaring gehad in zijn verleden, dan kan je het hem niet kwalijk nemen als hij uitgaat van het ergste.

Stevig fundament

Als je de comfort zone van je paard groter wilt maken, dan is het belangrijk om dat stapsgewijs te doen. Een belangrijke vraag daarbij is: wat hebben jullie al samen opgebouwd? Hebben jullie samen grondwerk gedaan zodat jullie zo kunnen bewegen dat het lijkt alsof jullie samen een zijn? Zijn jullie al spannende situaties aangegaan? Zowel te voet als onder het zadel? Kennen jullie elkaars signalen en weten jullie dat jullie op elkaar kunnen vertrouwen? En hebben jullie die uitdagingen niet alleen in de binnen- of buitenbak overwonnen, maar ook op verschillende andere delen van het terrein en vlak daarbuiten? Door een goede basis te leggen, kan je daarop bouwen als jullie het erf af gaan. Ik zou er daarom zelf niet voor kiezen om met een nieuw paard al gelijk de eerste week het bos in te gaan, maar ik hoor genoeg verhalen van mensen die dat wel hebben gedaan. Niet altijd met een positieve afloop helaas…

Vergroten van de comfort zone van je paard

Wat je door middel van training wilt bereiken is dat het elastiek tussen je paard en zijn groep of erf steeds langer wordt, zodat hij minder spanning voelt. Daarnaast wil je dat het moment dat hij het eind van zijn elastiek bereikt steeds later komt, liefst natuurlijk een stuk verder dan dat jij aan de terugtocht wilt beginnen. Onze menselijke gedachte “We gaan tot het volgende kruispunt/lantaarnpaal/boom en dan terug” werkt niet voor je paard. Ook “We gaan maar een kwartiertje weg” leidt bij heel wat paarden tot heftige taferelen. Simpelweg doordat dat teveel kan zijn voor hem als jullie nog niet hebben getraind. Ik heb met paarden gewerkt voor wie twee stappen buiten het hek al gigantisch veel spanning veroorzaakten: hoofd/hals omhoog, uitpuilende ogen, grote neusgaten, op elkaar geklemde lippen, dribbelen, mesten. Dan is een kwartiertje universiteitsniveau. En zelfs een rondje van een paar minuten is al een mega-uitdaging voor zo’n paard.

 

Kleine stapjes, groot resultaat

Net als het introduceren van spannende voorwerpen is het weggaan van de thuisbasis iets dat je het beste in kleine stapjes kunt doen. Maak het klein en behapbaar voor je paard. Alleen op die manier blijft zijn spanningsniveau laag en voelt hij zich uiteindelijk ook echt op zijn gemak in zijn steeds verder groeiende comfort zone.

Let bij je trainingen goed op wat je paard je vertelt: geeft hij veel spanningssignalen, dan is het beter om voorlopig iets dichter bij huis te oefenen totdat hij dat met twee hoeven in zijn neus kan. Houd er daarnaast rekening mee dat hij (of jij) weleens zijn dag niet heeft. Zet bij elke keer dat je met je paard gaat oefenen op ontspanning en plezier voor je paard en jou - dan draagt elke training bij aan jullie positieve saldo. Ja, deze trainingen kosten tijd en geduld. Bij paarden met een trauma soms zelfs heel veel tijd en geduld. Maar dan heb je ook wat:

 

Een paard dat ontspannen met je mee het erf af gaat.

Met als bijwerking een relatie tussen jou en je paard die meer dan een stootje kan hebben. En wie wil dat nou niet?

 

Dit is het vierde deel van de artikelreeks over ontspannen buitenrijden en wandelen met je paard, de voorloper van het boek dat ik aan het schrijven ben over dit onderwerp. Daarin geef ik je heel veel handige tips zodat je ook van jouw buitenrit of wandeling een feestje maakt. Iets voor jou? In 'Inspiratie voor jou en je Very Important Horse(s)' houd ik je op de hoogte van wanneer mijn boek uitkomt. Laat je naam en mailadres hier achter voor deze en andere waardevolle mails.

 

Hester Stasse, Very Important Horse - Expert in paarden- en mensengedrag

PS: Kan jij hulp gebruiken om van jouw buitenrit een feestje te maken? Maak een afspraak voor een gratis Boost-je-Buitenrit-of-Wandeling-gesprek , dan luister ik naar jouw verhaal en vertel ik je meer over hoe ik jou en je paard ondersteun om weer ontspanning en plezier te vinden samen.

PPS: Regelmatig geef ik online masterclasses over onder andere wat er allemaal komt kijken om ontspannen buitenritten te maken. Daarin geef ik je tips om zelf aan de slag te gaan met je paard en kan je alle vragen stellen die je bezig houden. Kijk even hier om te zien wanneer de volgende is.

 

Het volgende deel van deze artikelreeks, over Factor 4, jouw basis spanningsniveau, vind je hier.