Factor 2: Hoe je paard omgaat met spannende situaties, dingen en dieren

Een van de 5 factoren die van jouw buitenrit of wandeling een feestje of een flop maken

[Inleidende artikel gemist? Lees het hier.]

 

In het vorige artikel van deze reeks over ontspannen buitenrijden en wandelen had ik het over hoe een verhoogd basis spanningsniveau van je paard ervoor zorgt dat je paard zich al gespannen voelt voordat je het erf verlaat. Er zit dan dus al een laag of laagje in zijn spanningsemmertje. Stel dat het niveau in zijn emmertje vlak onder de rand zit, dan hoeft er maar weinig te gebeuren voordat het overloopt.

Zorg jij ervoor dat het basis spanningsniveau van je paard laag is, dan heb je meer ruimte om spannende situaties aan te gaan. Maar eigenlijk wil je de hoeveelheid spanning die je paard onderweg aan zijn emmertje toevoegt natuurlijk het liefst zo laag mogelijk houden, want dan blijf je die ruimte houden voor het geval er echt iets heftigs zou gebeuren.

 

Een ding wil ik vooraf even expliciet noemen:

 

Je paard stelt zich nooit aan als hij schrikt of ergens niet langs durft!

 

Nooit. Dat kunnen paarden namelijk niet. “Doen alsof” staat niet in hun woordenboek en er zijn ook geen Oscars voor de beste acteur of -actrice onder de paarden. Als je paard schrikt of er bang uitziet, dan IS hij dus echt bang. Punt. Dat betekent echter niet dat je niets aan die angst kunt doen. Want door je paard te leren omgaan met spannende situaties kan je hem een stuk stoerder maken. Bijkomend voordeel is dat je je band met je paard versterkt. Maar waarom reageert het ene paard nou veel heftiger op een spannende situatie dan het andere en hoe laat hij die spanning zien?

 

Ieder paard reageert anders

Bombproof of megagevoelig

Sommige paarden lijken bombproof te worden geboren, andere maken al een noodsprong als er een speld valt. Net als bij mensen is er bij paarden een groot verschil in gevoeligheid en in hoe ze reageren als er iets gebeurt. Dit heeft deels te maken met de bloedlijnen en het karakter. Zo worden moderne sportpaarden gefokt op extreme gevoeligheid, zodat ze de kleinste hulpen van hun amazone of ruiter op kunnen pikken. Een nadeel daarvan is dat ze ook veel meer open staan voor andere prikkels van binnenuit en van buitenaf, en dat kan ervoor zorgen dat ze veel heftiger reageren op datzelfde plastic zakje als een paard van een minder gevoelige familie. Ook een kleine blessure of iets anders waardoor zijn basis spanningsniveau tijdelijk of chronisch hoger is kan bij een gevoelig paard een grotere impact hebben. Simpelweg doordat het harder binnenkomt.

 

Introvert of extravert

Het karakter van je paard is een andere belangrijke factor die bepaald hoe hij reageert op spannende situaties en hoe hij zijn spanning vervolgens loslaat. Zo zal een paard met een extravert karakter een hele grote reactie laten zien, maar kunnen veel van die paarden hun spanning ook snel weer loslaten. Introverte paarden laten daarentegen nauwelijks of helemaal niet zien dat ze de situatie spannend vinden, tenzij je ze heel goed bekijkt of ze een hartslagmeter omdoet. In veel gevallen zal het bij zulke paarden langer duren voordat ze zich weer ontspannen.

Ook de combinaties grote reactie met lang gespannen blijven en nauwelijks reactie en het snel weer kwijt zijn bestaan overigens. Let dus goed op hoe jouw paard reageert en hoe snel hij zijn spanning kwijt is. Duurt dat een tijdje, dan is het belangrijk om je paard een time-out te gunnen. Je monteert zo als het ware een kraantje onder in zijn spanningsemmertje en helpt hem om het spanningsniveau te laten zakken. Daarna kan je gewoon weer rustig verder wandelen of rijden.

Het probleem van “trigger stacking”

“Hij ontplofte opeens!” is een uitspraak die ik regelmatig hoor van mensen die een heftige ervaring achter de rug hebben tijdens een buitenrit. En misschien lijkt het inderdaad alsof je paard vanuit het niets gek ging doen, maar ik heb gemerkt dat er in de meeste gevallen iets anders aan de hand is. Het gaat daarbij om het probleem dat ik in het inleidende artikel al noemde en dat “trigger stacking” of “spanning stapelen” heet. Ik geef even een voorbeeld van hoe dat kan ontstaan.

 

Voorbeeld uit de praktijk

Achteraf kon mijn klant het allemaal duiden. Haar ruin had zich waarschijnlijk in de wei verstapt. Niet genoeg om kreupel te lopen, maar wel zo dat hij een klein pijntje voelde waardoor hij ietwat gevoelig reageerde tijdens het borstelen. Ze hadden de afgelopen maanden flink aan hun balans gewerkt, waardoor zijn bespiering flink was toegenomen. Het zadel paste dan ook niet meer helemaal en dus had ze de week daarna een afspraak om het te laten aanpassen, dan wel een nieuw zadel te laten aanmeten. Verder had haar paard het prima naar zijn zin in de groep paarden waar hij deel van uitmaakte. Ze merkte alleen wel regelmatig dat hij het best een dingetje vond om bij ze weg te gaan. Die middag had ze een belangrijke afspraak waar ze zich een beetje zorgen om maakte, vandaar dat ze ’s ochtends nog gauw even een ontspannen ritje wilde maken met haar vierbenige maatje om haar hoofd leeg te maken.

    Terwijl ze steeds verder van stal vandaan reden, waren ze langs een woest blaffende hond, een vuilcontainer en een waslijn vol wapperende was gekomen. Omdat ze niet te laat op je afspraak wilde komen, besloot ze om dit keer geen time-out te pakken na deze uitdagingen, maar om door te rijden. Natuurlijk merkte wel dat haar ruin iets sneller doorstapte dan gebruikelijk en dat hij zijn hoofd en hals wat hoger droeg dan anders. Ook verschoot hij regelmatig een beetje en waren zijn bewegingen iets hoekiger dan normaal. Maar ja, het was al zo vaak goed gegaan, waarom zou ze haar rit afbreken en teruggaan? Daarbij had ze dit rondje echt nodig om te ontspannen, want ze merkte dat ze maar bleef malen over de afspraak die ze een paar uur later zou hebben.

    Bijna halverwege kwamen ze de bocht om en stopte haar paard. De vogelverschrikker middenin de akker had daar de week daarvoor nog niet gestaan. Haar ruin vond hem duidelijk megaspannend en probeerde zich om te draaien. Gedrag wat hij normaalgesproken nooit liet zien als ze iets nieuws tegenkwamen. Dus spoorde ze hem aan om door te lopen. In plaats van vooruit te gaan, stapte hij echter schuin achterwaarts, waardoor de sloot aan de kant van het pad snel naderbij kwam. “Straks kom je nog te laat door dit gedoe,” schoot het door haar hoofd. Geïrriteerd duwde ze haar hielen iets steviger in zijn flanken dan bedoeld. Direct kwam haar ruin omhoog, draaide hij zich nog met zijn voorbenen in de lucht om en galoppeerde hij zo snel mogelijk terug richting stal.

 

 

Dus… was wat er in dit voorbeeld gebeurde een plotselinge explosie? Als je even terugleest dan ben je het vast met me eens van niet. Het moeilijke van deze en vergelijkbare situaties is dat elke afzonderlijke situatie normaalgesproken niet genoeg spanning zou opleveren voor het paard om op te reageren, maar doordat er steeds een extra laagje in zijn emmertje bijkomt en hij geen spanning weg kan laten vloeien, loopt het op een bepaald moment over. Zo kan iets waar je paard normaalgesproken niet of nauwelijks op reageert de spreekwoordelijke druppel zijn.

Om deze reden wil je dat zijn spanningsemmertje zo leeg mogelijk is voordat je het erf afgaat. Zo heeft je paard een grotere mentale weerbaarheid, ofwel meer ruimte voor “gekke dingen”. Overigens geldt dat ook voor onszelf, want mensen hebben net zo goed last van trigger stacking. Hoe eerder je reageert op kleine spanningssignalen en je paard en jezelf helpt om die los te laten, hoe kleiner het risico dat de spanning zich opstapelt en tot ontploffingen leidt.

 

Hoe je kunt merken dat het spannend wordt of was

Ongetwijfeld heeft je paard je voor die explosie al een aantal signalen gegeven dat het hem teveel dreigde te worden. In het voorbeeld hierboven dat sneller stappen dan anders, Overigens reageren niet alle paarden met versnelling; sommige zijn juist bijna niet vooruit te branden als ze het spannend vinden worden. Ook was de stand van zijn hoofd en hals een belangrijk teken: als die in standje giraf staan, dan vind je paard de situatie een flinke uitdaging.Daarnaast gaven de hoekige bewegingen en het verschieten een duidelijk signaal.

Onder het zadel heeft je paard minder mogelijkheden om je te laten zien dat hij het spannend vindt dan aan de hand of in vrijheid. Zo is de kans groot dat hij zijn staart aangeklemd had of juist heel hoog gedragen als een Arabierenstaart, zijn ogen en neusgaten opengesperd waren en zijn lippen op elkaar geperst. Zijn ademhaling zal versneld zijn geweest en ook zijn spierspanning zal een stuk hoger zijn geweest dan normaal. Let vooral goed op de oren van je paard als je rijdt; draaien die regelmatig naar jou toe, vooral als je een hulp, of een ophoudinkje op je teugel geeft, of staan ze strak naar voren gericht? In het laatste geval zal je iets moeten doen om de verbinding te herstellen.

Ook nadat jullie iets engs zijn gepasseerd, kan je aan je paard zien dat hij het best spannend vond. Dat gaat soms om hele subtiele dingen als knipperen met de ogen, de ogen afdraaien, of gapen, maar ook om beter zichtbare dingen als het hoofd en de hals wegdraaien, zich uitschudden, kauwen en likken en zichzelf (proberen te) krabben of te schuren. Weet je nog niet veel over deze kleine signalen, lees dan vooral het boek “Kalmerende signalen van paarden” van Rachaël Draaisma. Daarin kom je ook te weten welke lichaamstaal je paard kan laten zien bij verschillende spanningsniveaus. Die signalen kan je zowel zien als de spanning toeneemt, als wanneer deze afneemt.

 

100% bombproof bestaat niet

Ik noemde het al in het inleidende artikel: helemaal niet reageren op een plotselinge beweging in de struiken of een plotseling geluid is niet realistisch. Een schrikreactie, al is het enkel even met de ogen knipperen, is heel natuurlijk. Dat geldt voor jou net zo goed als voor je paard. Maar het gaat erom wat er daarna gebeurt.

Hebben je paard en jij samen al zoveel meegemaakt dat het bij de schrikreactie blijft en jullie - eventueel na een korte time-out - weer rustig door kunnen gaan met jullie buitenrit? Of heb je juist het gevoel dat je paard steeds heftiger gaat reageren? In het laatste geval is de kans groot dat je iets verkeerd doet in je training, bijvoorbeeld de timing van je beloning of het weg laten vallen van de druk. In zulke gevallen raak ik aan om professionele hulp in te schakelen van een gedragstherapeut en/of -trainer om ongelukken te voorkomen.

 

Als je aan de slag gaat met schriktraining, dan is het fijn om te weten waar je paard op reageert zodat je je daarop kunt focussen. Zoek dat dus uit en oefen ermee voordat je met je paard het erf af gaat.

 

Dit is het derde deel van de artikelreeks over ontspannen buitenrijden en wandelen met je paard, de voorloper van het boek dat ik aan het schrijven ben over dit onderwerp. Daarin geef ik je heel veel handige tips zodat je ook van jouw buitenrit of wandeling een feestje maakt. Iets voor jou? In 'Inspiratie voor jou en je Very Important Horse(s)' houd ik je op de hoogte van wanneer mijn boek uitkomt. Laat je naam en mailadres hier achter voor deze en andere waardevolle mails.

 

Hester Stasse, Very Important Horse - Expert in paarden- en mensengedrag

PS: Kan jij hulp gebruiken om van jouw buitenrit een feestje te maken? Maak een afspraak voor een gratis Boost-je-Buitenrit-of-Wandeling-gesprek , dan luister ik naar jouw verhaal en vertel ik je meer over hoe ik jou en je paard ondersteun om weer ontspanning en plezier te vinden samen.

PPS: Regelmatig geef ik online masterclasses over onder andere wat er allemaal komt kijken om ontspannen buitenritten te maken. Daarin geef ik je tips om zelf aan de slag te gaan met je paard en kan je alle vragen stellen die je bezig houden. Kijk even hier om te zien wanneer de volgende is.

 

Het volgende deel van deze artikelreeks, over Factor 3, hoe makkelijk je paard van zijn erf of maatjes vandaan gaat, vind je hier.