Contact tussen paarden en andere dieren

Op Facebook en Instagram zie je ze regelmatig langskomen: filmpjes waarin paarden katten likken, konijnen tegen veulens aanliggen, of reeën met pony’s spelen. Maar ook video’s waarin paarden kraaien wegjagen of zelfs een kip doodtrappen. Zelf help ik paardeneigenaren regelmatig om een oplossing te vinden omdat hun vierbenige lieveling als de dood is voor koeien, honden, varkens of alpaca's (onder andere). Onze paarden kunnen kennelijk net zo’n haat-liefdeverhouding hebben met andere diersoorten als wij.

Maar waarom reageren paarden nou zo verschillend op andere dieren?

Uiteraard heeft dat een heleboel te maken met welke ervaring ze hebben met die dieren zelf. Zijn ze bekend met de soort, of hebben ze hem nog nooit gehoord, geroken en/of gezien? En als dat laatste het geval is, is het een roofdier of een prooidier en welk gedrag vertoont het dier richting je paard?

Paarden en koeien

Als je paard niet is opgegroeid met koeien, dan zullen ze daar bijna altijd in eerste instantie op reageren door te verstarren en naar de herkauwers te gaan staan staren. Blijven die staan, dan zullen ze vaak na een time-out van een seconde of 13 weer "aanspreekbaar" zijn. Helaas zijn koeien echter nogal nieuwsgierig aangelegd en komen ze graag in een rechte lijn op jou en je paard af om jullie van dichtbij te bekijken. En dat is voor de meeste paarden nou net ietsje teveel van het goede omdat dat de beweging is die een roofdier maakt als het op een paard jaagt. Met als gevolg dat de meesten van hen rechtsomkeert willen maken en er in volle vaart vandoor willen gaan.

In zo’n geval is het beter om op een grotere afstand van die koeien vandaan te stoppen en je paard niet te dwingen om verder te gaan als hij duidelijke tekenen geeft dat hij die beesten superspannend vindt (over onder andere spanningssignalen bij paarden geef ik regelmatig online masterclasses ). In veel gevallen is het verstandiger om af te stappen en je paard aan de hand langs de koeien te leiden, waarbij jij tussen de koeien en je paard in loopt. Probeer daarbij als dat mogelijk is een grote boog om de koeien heen te maken.

Werkt dit niet omdat je paard het nog steeds te eng vindt, dan kan je beter omkeren en (op een ander moment) in alle rust stapsgewijs gaan trainen met het benaderen van de koeien. Zorg bij elke training die je doet om je paard te laten kennismaken met een dier of ding dat hij eng vindt dat je op een zo laag mogelijk spanningsniveau blijft. Staat hij klaar om te vluchten, te vechten of staat hij als versteend en reageert hij helemaal niet meer op jou, dan zit hij diep in het rood en leert hij niets van je training. Nou ja, behalve dat hij het ontzettend spannend vindt dan, en dat is precies het tegenovergestelde van wat je wilt bereiken natuurlijk. Ik zou overigens aanraden om eerst een schriktraining te doen met je paard in een veilige omgeving om te onderzoeken waar hij op reageert en hoe hij zijn spanning uit. Roep hierbij eventueel de hulp in van een ervaren gedragstrainer of gedragstherapeut voor paarden.

Zijn paarden wel opgegroeid met koeien en delen ze een wei, dan negeren ze elkaar meestal. Het kan echter zijn dat een paard een koe wegjaagt als die in zijn persoonlijke ruimte komt, zoals je op de tweede foto kunt zien. Hierbij gaat het om dezelfde reactie als dat een ander paard onuitgenodigd te dichtbij komt.

Paarden en varkens

De geur en het geluid van een dier kan een belangrijke rol spelen in hoe je paard reageert. Zo dragen varkens en hangbuikzwijntjes een penetrante geur bij zich en ook hun gegil en geknor kan behoorlijk beangstigend zijn voor je paard. Mogelijk vermijden paarden varkens instinctief, tenzij ze leren dat ze er niet bang voor hoeven te zijn. Varkens zijn namelijk verwant aan wilde zwijnen en die hebben slagtanden waar ze ernstige verwondingen mee kunnen toebrengen. Vooral als ze biggen hebben kiezen ze er vaak voor om in de aanval te gaan als ze het gevoel hebben dat hun kroost bedreigd wordt. Logisch dus dat paarden liever op afstand blijven. Net als koeien zijn varkens ook nog eens erg nieuwsgierig en zullen ze graag naar het hek komen hollen om te even kennis te maken als er een paard voorbijkomt. Iets wat paarden een minder gezellig plan vinden vanwege de beweging recht op hen af.

Paarden die op een plek zijn opgegroeid waar ook varkens worden gehouden reageren meestal niet zo heftig op ze. Het is dan ook mogelijk om je paard te laten wennen aan de geluiden en geur van varkens. Door die geluiden op je telefoon op te nemen en eerst heel zacht en vervolgens steeds iets harder af te spelen bij je paard, kun je hem daar in alle ontspanning kennis mee laten maken. Hierbij kan het helpen om je paard iets lekkers te geven, zodat hij een positieve(re) associatie krijgt bij het geluid. Dezelfde aanpak kan je inzetten om de geur van varkens minder spannend te maken. Als je een zakje varkensmest op stal of bij de wei of paddock hangt - eerst een eind van je paard vandaan en vervolgens steeds dichterbij, dan gaat hij vanzelf merken dat er geen gekke dingen gebeuren als hij die geur ruikt. Het enige is dat je misschien wel iets uit te leggen hebt bij de staleigenaar en je stalgenoten... ;-)

Paarden en honden

Heeft je paard een vervelende ervaring met bijvoorbeeld een hond gehad, dan zal zijn eerste reactie zijn om daar vandaan te vluchten. Ook als er plotseling een hond recht op jullie af komt rennen, ergens achter vandaan tevoorschijn springt, of achter jullie aan komt, is de kans groot dat zijn eerste impuls zal zijn om er vandoor te gaan. De reactie om te vluchten als zoiets gebeurt zit van nature ingeprogrammeerd en is een van de redenen dat paarden al duizenden jaren overleven. Dat geldt ook voor gericht trappen als er een hond naar zijn benen of buik hapt. Een van de natuurlijke vijanden van wilde paarden is de wolf en heel wat honden lijken daar qua gedrag en vorm op. Alleen zullen veel paarden hebben ervaren dat de meeste honden niets (mogen) doen en zijn ze daardoor aan hun aanwezigheid gewend geraakt. Wat overigens niet altijd betekent dat ze niet toch zullen vluchten op het moment dat er een hond achter ze aankomt.

Probeer jij je paard op zo'n moment tegen te houden, dan is de kans groot dat hij in de vechtmodus gaat: bokken, steigeren, rondjes draaien - alles om ervoor te zorgen dat de afstand tussen hem en de hond groter wordt. In zo’n geval is het belangrijk om het vertrouwen van je paard in honden (opnieuw) op te bouwen. Hiervoor doe je eerst schriktraining om hem te leren omgaan met dingen die achter hem aan komen. Vervolgens ga je aan de slag met iemand die een vriendelijke hond heeft die goed onder appèl staat (uiteraard ook in de buurt van paarden!) en boots je verschillende veelvoorkomende situaties na. Zoals altijd bouw je de training stapsgewijs op; zorg er sowieso voor dat de spanning bij je paard (en de hond!) zo laag mogelijk blijft.

Paarden en vogels

Er zijn diersoorten waarmee paarden een soort symbiose hebben opgebouwd. Spreeuwen zoals die op de foto zijn daar een goed voorbeeld van. Ze zitten graag in de buurt van paarden omdat die met hun hoeven en neus insecten doen opvliegen of wegspringen en dat betekent natuurlijk een lekker maaltje voor de spreeuwen. Daarnaast pikken ze graag insecten uit de vacht van een paard en halen ze er in de ruitijd prima nestmateriaal vandaan. De paarden laten de vogels dan ook zonder enig probleem bij hen in de buurt en op hun lichaam; ze helpen hen tenslotte van de jeuk af.

Een andere manier waarop vogels, maar ook andere dieren, paarden kunnen helpen is als ze alarm slaan. De meeste paarden zullen alert reageren op de waarschuwingskreten van vogels en een alerte houding van bijvoorbeeld een hert. Het kan tenslotte prima zo zijn dat dat ook gevaar voor hun betekent.

Hoe het dan komt dat sommige paarden met hun oren in de nek achter kraaien en andere grote vogels aangaan? In de meeste gevallen heeft dat te maken met aangeleerd gedrag. Als een paard zich verveelt en hij merkt dat die grote vogels voor hem wegvliegen, dan kan het zijn dat hij dat een leuke bezigheid gaat vinden. Zeker als hij merkt dat die vogels steeds sneller wegvliegen als hij sneller aan komt rennen.

Paarden en dierlijke maatjes

En hoe zit het met die dieren waar paarden enorm close mee zijn? In veel gevallen gaat het daarbij om paarden die alleen worden gehouden. Net zoals andere groepsdieren hebben paarden de ingebouwde behoefte om sociaal contact te hebben met soortgenoten. Is dat niet mogelijk, dan wordt de behoefte om bij elkaar in de buurt te zijn, met elkaar te spelen, elkaar te krauwen en gekrauwd te worden niet (voldoende) vervuld. Is er op zo’n moment een ander dier waar ze wel contact mee kunnen hebben, dan kan het zijn dat ze daarvoor kiezen. Iets is tenslotte beter dan niets. Alleen zal zo'n relatie altijd ergens een beetje mank gaan, omdat een paard nou eenmaal een andere (lichaams)taal spreekt dan een niet-soortgenoot.

Paarden en jonge dieren

Een uitzonderlijke positie hebben jonge dieren, zowel bij paarden als bij andere diersoorten. Kennelijk zijn die, waarschijnlijk vanwege hun onbeholpen gedrag en hun onbevangenheid, zo duidelijk geen bedreiging dat ze hun nabijheid makkelijk accepteren, in sommige gevallen zelfs als het om jonge roofdieren gaat. Het lijkt er dan ook op dat een jong dier bij volwassen dieren eerder de behoefte oproept om bescherming te bieden dan om aan te vallen.

Heeft jouw paard een bijzonder contact met een ander dier? Weet je toevallig hoe dat zo is gekomen? Ik ben hartstikke benieuwd!

Hester Stasse, Very Important Horse - Meer ontspanning, plezier en vrijheid met paarden

PS: Zou jij graag een steuntje in de rug willen hebben van een specialist op het gebied van paardengedrag als je met je vierbenige maatje met bijvoorbeeld zijn angst voor koeien, varkens, alpaca's of honden aan de slag gaat? Dan kom ik jullie graag helpen. Zo weet je tenminste zeker dat je het probleem niet onbewust erger maakt. Stuur me een berichtje, dan bellen we er even vrijblijvend over.

PPS: Meer weten over andere uitdagingen die jullie buiten het erf tegen kunnen komen en hoe je daar het beste mee om kunt gaan? Regelmatig geef ik online masterclasses over ontspannen buitenrijden, ofwel lezingen met heel veel tips die je gewoon vanuit je eigen luie stoel (of bad, of bed, of yogamat) kunt bekijken en waarbij je uiteraard alle vragen over paarden gedrag kunt stellen die jou bezig houden. Kijk even hier wanneer de volgende gepland staat , of meld je aan voor de nieuwsbrief zodat je automatisch op de hoogte blijft.