Bang of niet?

Zie jij wanneer je paard bang is?

De meeste paardeneigenaren weten wat hun paard probeert te vertellen als hij naar iets of iemand kijkt met opgeheven hoofd, wijd open neusgaten en opengesperde ogen: ik ben heel erg bang. Alleen laten niet alle paarden hun angst even duidelijk zien. Daarnaast is het moeilijker om vast te stellen of je paard een bepaalde situatie misschien een beetje spannend vindt en zich daarom anders gedraagt dan je gewend bent.

Geluiden

Om te laten merken dat ze een bepaalde situatie spannend vinden, kunnen paarden een aantal specifieke geluiden laten horen. Als een paard het moeilijk vindt om alleen te zijn, zal hij bijvoorbeeld gaan hinniken in de hoop dat een ander paard antwoordt. Een paard dat twijfelt of hij nieuwsgierig is naar iets of dat hij er eigenlijk bang voor is, kan gaan briesen. Dit geluid heeft een dubbele functie: andere paarden die in de buurt zijn waarschuwen, en de eigen luchtwegen vrijmaken zodat hij klaar is om te vluchten. Een vergelijkbare functie heeft het snurkgeluid.

Ten slotte zullen veel paardeneigenaren hun viervoeter weleens hebben horen blazen. Paarden produceren dit geluid door hard en scherp uit te ademen. Ook blazen lijkt te zijn bedoeld om andere paarden te waarschuwen. Toevallig heb ik dit pas geleden een keer meegemaakt bij een groep Konik-paarden vlakbij Zaltbommel. Het ene moment lag het grootste deel van de paarden rustig te slapen in het zonnetje. Een paard blies en een fractie van een seconde later stonden ze allemaal overeind, klaar om er vandoor te gaan.

Lichaamstaal

Wilde paarden maken minder geluiden dan tamme om te voorkomen dat ze ontdekt worden door roofdieren. In plaats daarvan communiceren ze vooral door middel van lichaamstaal en dit is iets wat je bij onze huispaarden eveneens ziet. De combinatie van de stand van de oren, ogen, neusgaten, lippen, kin en het hoofd met de stand van de staart en de lichaamshouding kan je nauwkeurig vertellen of een paard bang is of dat er iets anders aan de hand is.

Mimiek

Bij mensen kun je aan de gezichtsuitdrukking goed zien hoe iemand zich voelt en dat geldt ook voor paarden. Klemt je paard zijn lippen stevig op elkaar en kun je zijn kin duidelijk zien, dan is hij waarschijnlijk ergens bang voor. Vertoont hij daarnaast opengesperde neusgaten en ogen, maakt hij zijn bovenlip langer dan zijn onderlip en wijzen zijn oren zij- of achterwaarts waarbij de ooropening neerwaarts of achterwaarts is gericht, dan kun je er vanuit gaan dat hij de situatie inderdaad spannend vindt. Vindt een paard iets extreem eng, dan zal hij zelfs zijn oren in de nek leggen en is het wit van zijn ogen zichtbaar. Is hij daarentegen tegelijkertijd bang en alert of nieuwsgierig naar iets wat zich voor hem bevindt, dan zullen zijn oren strak naar voren staan. Vaak laat hij daarbij overspronggedrag zien.

Houding

Andere tekenen dat je paard iets eng vindt kun je vinden in zijn houding. Heeft hij zijn spieren aangespannen en loopt hij stijf of zijn de bewegingen schokkerig, dan is je paard waarschijnlijk bang. De stand van de staart kan je daar meer zekerheid over geven, want als deze tegen de billen aangeklemd zit of als je paard heftig met zijn staart zwiept dan duidt dat eveneens op angst. Ook de stand van het hoofd en de hals is hierbij van belang, want een bang paard zal in het algemeen met zijn hoofd omhoog gaan staan, tenzij hetgeen wat hij spannend vindt zich op de grond bevindt natuurlijk.

Andere zichtbare tekenen van angst

Als een paard ogenschijnlijk weinig angst toont, dan kunnen onbewuste processen hem alsnog verraden. Angst is bijvoorbeeld goed af te lezen aan de ademsnelheid van je paard. Ademt hij sneller dan normaal, of houdt hij zijn adem juist in, dan is de kans groot dat hij bang is. Het feit dat je paard harder zweet dan gewoonlijk terwijl het niet extreem warm is, kan eveneens op angst duiden. Ook vaker mesten dan normaal en dunnere mest kunnen tekenen zijn dat je paard de situatie erg spannend vindt.

Introvert of extravert

Niet alle paarden laten hun angst even duidelijk zien. Stel dat er plotseling een plastic zakje opwaait, dan zal het ene paard hevig snurkend een enorme sprong opzij maken, terwijl het andere alleen zijn lippen op elkaar klemt en doorloopt. Betekent dat dan dat het eerste paard banger is dan het tweede? Als het tweede paard een schriktraining heeft gedaan, dan zou dat zeker kunnen. Is dat niet het geval dan is het heel goed mogelijk dat ze allebei even bang zijn. Net als mensen kunnen paarden van nature introvert of extravert zijn. Een extravert paard laat zijn angst duidelijker merken dan een introvert paard. En waar een extravert paard zijn spanning vaak sneller kan loslaten, kan een introvert paard die juist langdurig vasthouden. Met als gevolg dat als je voor de derde keer langs dat opwaaiende zakje rijdt, het introverte paard toch opeens een sprong opzij kan maken, terwijl hij de vorige twee keren niet leek te reageren.

Volbloed, warmbloed of koudbloed

Hoe hoger een paard “in het bloed staat”, ofwel hoe meer van zijn voorouders Arabische volbloeden waren, hoe gevoeliger een paard in de regel zal zijn. De meeste Engelse en Arabische volbloedpaarden, maar ook warmbloeden als KWPN-ers, zullen dan ook heftiger reageren op een spannende situatie dan een koudbloed als een Belgisch trekpaard. Dit is echter allesbehalve altijd het geval; zo zijn er bijvoorbeeld heel gevoelige Tinkers en er zijn Arabieren die nergens van onder de indruk raken.

Ervaring

Door spannende situaties bewust op te zoeken kun je je paard leren om ermee om te gaan. Let wel op dat je de spanning laag houdt en je zo’n training met kleine stapjes opbouwt, want als je te snel gaat loop je het risico om het tegenovergestelde effect te bereiken. Doe je het echter rustig genoeg, dan kun je je paard met allerlei dingen leren omgaan; van langsrazende tractoren tot vlaggen en van bladblazers tot koeien. Schakel eventueel een paardengedragstrainer of -therapeut in om je bij het opzetten van zo’n schriktraining te ondersteunen, dan weet je zeker dat je paard binnenkort een stuk steviger op zijn hoeven zal staan.

Heb jij weleens een schriktraining gedaan met je paard(en)? Hoe ging dat?

Hester Stasse, Very Important Horse

PS: Meer weten over de signalen die paarden geven als ze gespannen zijn? Maar ook wat ze je in andere situaties "vertellen" via hun lichaamstaal? Regelmatig geef ik een online masterclass over paardentaal, waarbij je handige weetjes en nuttige tips krijgt die je de volgende dag direct met je paard kunt gaan uittesten. Hier vind je meer informatie en reserveer je je plek.

PPS: Zou jij graag een schriktraining wilen doen met je paard, maar doe je dat liever samen met iemand die daar veel ervaring mee heeft? Ik help je graag. Kijk even hier om meer te weten te komen of neem direct contact op .