Luchtzuigen en Kribbebijten-1

Op veel stallen vind je er wel eentje: een paard of pony die luchtzuigt en/of kribbebijt. Over deze bekendste stalondeugd bestaan behoorlijk wat misverstanden. Vandaar dat ik je graag meer vertel over dit gedrag via deze driedelige special. Hier is deel 1.

Hé, geen Konik op de foto om het gedrag te illustreren? Normaalgesproken zoek ik inderdaad altijd een mooie foto uit van mijn excursies naar die leuke halfwilde paardjes. Voor dit onderwerp lukt dat echter niet, omdat in de natuur levende paarden dit gedrag niet vertonen. Maar daarover ga ik je in dit driedlige artikel alles vertellen.

Deel 1: Over hoe het gedrag eruitziet, risicogroepen en hoe het kan ontstaan

Hoe zien luchtzuigen en kribbebijten eruit?

Misschien heb je het een paard bij jou op stal weleens zien doen. Of heb je zelf een paard dat dit gedrag vertoont: hij kromt zijn nek en pakt in de meeste gevallen met zijn tanden een weidepaal, de rand van zijn voerbak of boxdeur, zijn eigen been of een ander paard vast. Vervolgens zuigt hij een hap lucht naar binnen waardoor je zijn borst- en onderhalsspieren een pompende beweging ziet maken en je een geluid hoort dat tussen hikken en boeren inzit.

Luchtzuigen heet dit gedrag en het wordt gerekend onder de stalondeugden of stereotypieën. Vooral de variant die gecombineerd is met kribbebijten (iets vastpakken met de tanden voordat hij de lucht naar binnen zuigt) is bekend bij de meeste paardenmensen. Paarden kunnen dit dus ook doen zonder iets vast te pakken met hun tanden, maar die variant komt minder vaak voor. Wel gaat het luchtzuigen regelmatig gepaard met andere stereotypieën, zoals bewegingen met de tong, bewegingen met de lippen en/of likbewegingen die meestal een vast patroon hebben.

Risicogroepen

Het komt vaker voor bij paarden die van nature al gevoeliger zijn voor stress. Vooral hoger in het bloed staande paarden hebben een hoger risico om dit ongewenste gedrag te ontwikkelen. Er zijn daarnaast bloedlijnen waarin het vaker voorkomt dan andere. Verder zie je paarden die hoog in de sport lopen (incl. de ren-, draf- en reiningsport) vaker luchtzuigen dan recreatief gereden paarden.

Je ziet paarden extra vaak luchtzuigen tijdens en na het eten van krachtvoer. Ook activiteiten die ze minder leuk vinden, zoals poetsen, hun stal uitmesten terwijl ze erin staan, of weggeleid worden bij andere paarden hebben dat effect. En als ze het gedrag een tijdje niet hebben kunnen uitvoeren omdat ze bezig waren met een training, zie je dat als ze vervolgens wel weer de kans krijgen een extra hapje lucht pakken.

Maar waarom doen paarden dit nou?

Hoe een stereotypie kan ontstaan

Bij stalondeugden worden drie fases onderscheiden, waarvan het gedrag in de eerste en de tweede fase nog omkeerbaar is als de omstandigheden worden aangepast. Heeft een paard een Fase-3-stereotypie, dan kunnen die aanpassingen voor een grotere of kleinere verbetering van het gedrag zorgen, maar meestal zal het paard het blijven vertonen, vooral om stressvolle situaties.

Fase 1:

Het paard herhaalt het gedrag omdat de oorzaak herhaaldelijk optreedt of aanhoudt. Bijvoorbeeld een veulen dat abrupt en op jonge leeftijd (voordat hij 8 maanden oud is) van zijn moeder wordt gescheiden en met een of meer andere veulens samen wordt gezet. Het feit dat hij plotseling zijn moeder kwijt is en uit zijn vertrouwde omgeving wordt gehaald, levert het veulen veel spanning op. Daarnaast heeft hij nog steeds de behoefte om regelmatig bij zijn moeder te drinken en dus kan het heel goed gebeuren dat hij aan zijn maatje(s) of zijn eigen ledematen gaat zuigen. Een beetje vergelijkbaar met duimen bij baby’s.

Fase 2:

Treedt de situatie die het gedrag veroorzaakt heel vaak op, zodat het paard het gedrag ook heel vaak uitvoert, dan kan het een steeds vaster patroon gaan aannemen en wordt het steeds makkelijker opgeroepen. Dit is een stereotypie in een vroeg stadium. Om verder te borduren op het voorbeeld bij Fase 1, als het veulen telkens zijn toevlucht neemt tot het zuigen op zijn maatjes of zijn eigen ledematen omdat hij nog steeds de behoefte heeft om bij zijn moeder te drinken, kan de manier waarop hij dat doet steeds meer een vaste vorm gaan aannemen. Daarbij geeft het gedrag hem een goed gevoel, zodat hij zichzelf beloont door het uit te voeren.

Fase 3:

Blijft de situatie vaak optreden, dan gaat het gedrag een vast patroon aannemen waarin het paard telkens dezelfde bewegingen maakt in nagenoeg dezelfde volgorde. Het gedrag komt daarbij los te staan van de specifieke situatie die het in eerste instantie opriep en kan elke keer dat hij spanning voelt of zelfs helemaal los daarvan worden uitgevoerd. Het is dan van zijn oorspronkelijke oorzaak “geëmancipeerd”. Een stereotypie die in Fase 3 is terechtgekomen zal niet verdwijnen als de situatie wordt veranderd en blijft als het ware een litteken van de tijd waarin de stressvolle situatie heel vaak voorkwam. Het is een soort verslaving geworden die zelfbelonend is en daardoor zichzelf stand houdt. In het geval van het voorbeeld zal het veulen dit gedrag blijven vertonen als hij stress voelt, ook als hij ouder wordt.

In deel 2 vertel ik je alles over de invloed van stalmanagement, vroeg en/of abrupt afspenen, stressvolle situaties en waarom sportpaarden vaker luchtzuigers zijn. Tot dan!

Hester Stasse, Very Important Horse - Meer ontspanning, plezier en vrijheid met paarden

PS: Heb jij een vraag over luchtzuigen of ander gedrag? Laat het me weten , dan schrijf ik er een artikel over.

PPS: Flint, het paard op de foto, is een typisch geval van Fase 3. Hij leeft nu onder ideale omstandigheden: 24/7 in een groep in een enorme paddock paradise met onbeperkt ruwvoer. Zijn gewoonte om te luchtzuigen en te kribbebijten is op een andere plek ontstaan waar de omstandigheden minder goed tegemoet kwamen aan zijn natuurlijke behoeften. Hij neemt vooral een hapje lucht nadat hij gegeten heeft.

PPPS: Meer weten over de natuurlijke behoeften van je paard? Dit is een van de onderwerpen die ik bespreek in mijn online masterclass "Kruip in de Huid van je Paard." Kijk even hier voor meer info en om je plek te reserveren.