Meer controle over je paard? Laat los!

Voordat ik me via opleidingen ging verdiepen in paardengedrag en hoe paarden leren, had een vriendin me gevraagd of ik haar twee paarden uit de wei wilde halen op een dag dat ze daar zelf geen tijd voor had. Omdat ik haar paarden niet zo goed kende, bedacht ik dat het beter was om ze een voor een naar de stal te brengen, wat bij het verlaten van de wei nog best een uitdaging bleek. Met wat gewurm, gehannes en een hele snelle actie om het schrikdraad achter het eerste paard te sluiten, lukte het me uiteindelijk om een van de twee uit de wei te krijgen. Maar toen kwam het…

Geen beweging in te krijgen

Welgemoed wandelde ik met het eerste paard richting de stal die een paar honderd meter verderop lag. Alleen leek het wel alsof dat dier steeds zwaarder werd. Voor de zekerheid trok ik nog maar wat harder aan het leidtouw, waardoor zijn snelheid bijna helemaal tot nul reduceerde. Geïrriteerd staarde ik het paard aan, dat ondertussen een aanval deed op het gras in de berm. Met enige moeite wist ik zijn neus uit het groen te krijgen zodat we verder konden lopen, maar hetzelfde verhaal herhaalde zich na een meter of tien. Wat was dit nou voor vervelend gedrag? Kon dit paard alleen maar lopen als hij een paar happen gras mocht eten? Hier had die vriendin niets over gezegd. Na de volgende paar mondenvol kwam hij weer mee, maar het duurde niet lang voordat we opnieuw stilstonden. En er stoom uit mijn oren begon te kringelen.

Je zal begrijpen dat het even duurde voordat ik de boxdeur achter het eerste paard kon sluiten. Met iets minder enthousiasme wandelde ik dan ook terug naar de wei. Wat als het tweede paard hetzelfde deed? Eigenlijk schaamde ik me er een beetje voor dat ik niet eens op een normale manier een paard uit de wei kon halen. Gelukkig was het niet erg druk op stal. En wie weet ging het de tweede keer beter.

Wie leidt wie?

Het tweede paard. Tja. Sneller ging het wel, maar om te zeggen dat ik het idee had dat alles onder controle was… nou nee. Ik hing zowat als een vlaggetje achter dat beest aan te wapperen, terwijl hij in volle vaart op de stal afstevende. Natuurlijk probeerde ik hem door aan het touw te trekken wat af te remmen, maar hij leek het niet eens te merken. Door een paar keer stil te gaan staan en hem om me heen te laten cirkelen kreeg ik de snelheid er wel even uit, maar zodra zijn neus in de richting van de stal wees, ging het gas er weer op. Ik was als de dood dat hij in volle galop over de weg naar zijn stal zou racen als ik het touw uit mijn handen zou laten glippen, dus rende ik maar mee terwijl ik aan het touw bleef trekken. Wat geen bal uitmaakte trouwens. Met de blaren op mijn handen en enigszins gedesillusioneerd sloot ik uiteindelijk de boxdeur achter het tweede paard. “Eventjes twee paarden uit de wei halen” - het klonk zo simpel.

Wat ik toen fout deed

Nu, jaren later, weet ik precies welke missers ik allemaal maakte. Het eerste paard wilde namelijk niet graag van zijn weidemaatje en het gras weg. Op zich logisch voor een groepsdier dat gemaakt is om bijna de hele dag te eten. Maar er was nog iets aan de hand. Doordat ik continu druk op het leidtouw bleef houden, kreeg hij nooit het signaal dat meelopen datgene was wat ik hem via die druk wilde vragen. En omdat paarden het net zo onplezierig vinden om continu druk op hun hoofd te voelen als mensen, ging hij steeds harder terugtrekken om te kijken of dat zou helpen. Het feit dat ik ook nog eens enorm gefrustreerd werd van zijn gedrag hielp uiteraard ook niet om het voor hem aantrekkelijker te maken om bij mij in de buurt te zijn.

Het tweede paard wilde juist wel snel naar stal omdat hij naar zijn weidemaatje toe wilde. En omdat ik op den duur met mijn volle gewicht aan het leidtouw hing en het ook op de momenten dat hij iets vertraagde niet liet vieren, bleef hij trekken. Hetzelfde verhaal dus als bij het eerste paard, maar dan de andere kant uit. Wat had kunnen helpen zou sowieso zijn om de druk weg te laten vallen als hij snelheid minderde. Maar ik had hem bijvoorbeeld zodra hij me voorbij probeerde te lopen stil kunnen zetten en hem een paar stappen achteruit kunnen laten doen om daarna weer verder te gaan richting de stal. En ook bij paard nummer twee was mijn spanning vanwege het doemscenario dat hij tegen een auto aan kon klappen als hij zich los wist te rukken een belangrijke factor.

Een hele andere insteek die ik bij beide paarden had kunnen inzetten, was om met een target te werken en ze te belonen voor elke poging die ze deden om wat meer ontspannen met me mee te lopen. Maar goed, dat wist ik toen allemaal nog niet.

Herken jij dit? Dan heb ik goed nieuws: dit probleem is gemakkelijk op te lossen. Hier zijn wat tips.

Maarruh... je moet toch elk paard gewoon kunnen leiden?

Absoluut! Alleen lijken sommige mensen er vanuit te gaan dat als je je paard een halster omdoet en daar een leidtouw aan hangt, hij automatisch weet wat de bedoeling is. Heel vaak is dat ook zo, als het paard in zijn opleiding heeft geleerd wat er van hem verwacht wordt. En dat hij heeft begrepen dat dit iets is dat ze bij alle mensen zo moeten doen en niet enkel bij degene van wie ze het geleerd hebben - generaliseren heet dat.

Je moet een jong paard dus wel degelijk leren meelopen. Het feit dat een veulen niet wordt geboren met een halster om, zegt genoeg, toch? Ook paarden die het meelopen niet gegeneraliseerd hebben naar alle mensen, kunnen een lesje ontspannen leiden gebruiken. Maar als jij je niet bewust bent van hoe dat werkt, dan kan het gebeuren dat je je nieuwe paard steeds moeilijker meekrijgt. Of dat hij jou overal mee naartoe neemt in plaats van andersom.

Touwtrekken met je paard

Een paard is van nature tegen de druk in. Dat betekent dat de eerste reactie van een onbeleerd paard op wat voor druk op zijn lichaam dan ook zal zijn om terug te duwen, of - als de druk van zijn lichaam af gericht is - terug te trekken. Overigens doen mensen precies hetzelfde. Geef iemand een touw in handen en ga eraan trekken, dan zal je merken dat bijna iedereen terug gaat trekken.

Belangrijk: timing!

Een paard (en dus ook een mens) kan makkelijk leren dat je iets anders van hem verwacht dan terugtrekken als jij lichte druk op hem uitoefent. Ik zeg expres “licht” want net als bij been- en teugelhulpen kan je je communicatie na wat oefenen zo subtiel maken dat je nauwelijks druk nodig hebt. Overigens hoef je niet met druk te werken. Je paard leert even makkelijk om met je mee te lopen door hem iets lekkers of een stevige krauwbeurt bij zijn schoft te geven als hij je volgt. In beide gevallen moet je alleen wel duidelijk communiceren wat je bedoeling is. Ofwel door hem te belonen als hij het gedrag vertoont wat jij wil, ofwel door op dat moment de druk weg te laten vallen. En dat moet je DIRECT doen, want anders snapt je paard het verband niet tussen dat wat hij deed en jouw beloning of het wegvallen van de druk. Binnen 0,4 tot 1,4 seconden (sommige mensen zeggen 2 seconden), dus je moet echt snel zijn!

Methode 1: R- ofwel Druk/druk weg

Veel paardenmensen werken nog steeds met het principe druk/druk weg - ook wel negatieve bekrachtiging, pressure/release of R- genoemd - bij het leiden en berijden van hun paard. Het liefst zouden ze willen dat hun paard al met hun meeloopt als ze zachtjes aan hun leidtouw trekken. Of dat het paard gelijk meekomt zodra ze de eerste stap zetten. Als je je paard wilt leren om te reageren op de druk die je via je leidtouw op het halster uitoefent, dan beloon je in eerste instantie al de kleinste beweging in de juiste richting. In dit geval dus: je trekt zachtjes aan je leidtouw en houdt die druk op je touw totdat je ziet dat je paard een fractie naar voren beweegt met zijn lichaam. Op dat moment laat je de druk op je touw direct wegvallen. Niet door je hele touw op de grond te laten vallen, maar door je handen te ontspannen en ervoor te zorgen dat er een boogje in je touw ontstaat. In deze fase hoeft je paard overigens nog geen hoef te verzetten, alhoewel dat natuurlijk wel mag.

Je herhaalt dit een paar keer voordat je naar de volgende stap gaat. Nu ontspan je je touw pas als hij een duidelijke beweging voorwaarts maakt met zijn lichaam. De volgende stap is om de druk weg te laten vallen zodra hij zijn hoef verzet en vervolgens als hij meerdere passen achter elkaar zet. Vertraagt of versnelt je paard, dan neem je weer even druk op je leidtouw op die je direct laat wegvallen zodra hij weer dezelfde snelheid loopt als jij. Het uiteindelijke resultaat is dat je paard aan een losse lijn met je meeloopt. Met andere woorden, je loopt niet continu met witte knokkels, een strakke lijn en een dichtgeklemde hand om je paard als het ware mee te sleuren. Ennuh… dat zou trouwens toch niet werken als hij echt niet mee zou willen. ;-)

Methode 2: R+ ofwel Stapje? Hapje!

De andere manier om je paard te leren om met je mee te lopen is door hem daarvoor te belonen met een lekker hapje. Overigens zijn de meeste paarden al hartstikke blij met een simpel hooibrokje of zelfs een handje hooi. Deze methode is enorm in opkomst in de paardenwereld en staat bekend onder de namen positieve bekrachtiging, beloningsgericht trainen, clickertraining of R+. Het makkelijkste vind ik het om hierbij een target in te zetten. Dit kan je hand zijn, of ieder ander voorwerp dat je paard veilig kan aanraken met zijn neus.

Eerst leer je je paard dat het aanraken van het target iets lekkers oplevert. Om hem duidelijk te maken dat je het fantastisch vindt dat hij dat doet, geef je op het moment van aanraken een klik met een clicker of zeg je een bepaald woord, waarna je hem je voerbeloning geeft. Gaat dat een aantal keren achter elkaar goed en merk je dat je paard je target zelfs gaat opzoeken, dan heeft hij duidelijk door hoe het “spelletje” werkt. Houd vervolgens je target steeds iets verder van zijn neus vandaan totdat hij een stap zet. Elke keer dat hij het target aanraakt blijf je klikken of je woord zeggen en een beloning geven. Nadat hij die eerste stap eenmaal gezet heeft, volgen vrij snel een tweede een derde enz. enz. totdat je paard achter het target aan met je meeloopt en je eigenlijk niet eens een leidtouw meer nodig hebt. Deze methode is dus nog veel meer een kwestie van loslaten dan de eerste.

(Ont)spannende situaties

Als je allerlei rampscenario’s voor ogen krijgt, zal je onbewust je spieren aanspannen, je adem inhouden of juist sneller gaan ademen. Ook al is de bedreiging (nog) niet fysiek aanwezig, maakt je lichaam zich om te vluchten. Op zo’n moment is de beste actie om jezelf zoveel mogelijk te ontspannen. En dat is inderdaad precies het tegenovergestelde van wat je normaalgesproken van nature zal doen: je leidtouw steviger vastgrijpen. Het punt is echter dat je paard al jouw tekenen van spanning zal opmerken, waardoor hij zelf nerveuzer wordt. Want als jij het al spannend vindt, wat moet hij er dan wel niet van denken? Ben je juist ontspannen, dan heeft hij veel minder reden om zich druk te maken; jij geeft immers het goede voorbeeld. Het is best een uitdaging om je hersenen om te programmeren, maar wanneer dat lukt, zul je merken dat je spannende situaties veel beter aankunt met je paard.

Loslaten dus op verschillende manieren

Even kort alles op een rijtje. Zorg ervoor dat je alleen druk opneemt op je leidtouw als je iets van je paard vraagt, op alle andere momenten heb je een boogje in je touw. Of leer je paard een (hand)target te volgen en beloon hem daarvoor. Timing is heel belangrijk als je je paard wilt leren begrijpen wat je van hem wil, dus laat de spanning op je leidtouw zo snel mogelijk los zodra je paard doet wat je van hem vraagt, of klik en beloon op datzelfde moment als je met een target werkt. Begin met een zo makkelijk mogelijke situatie en maak het jou en je paard stapsgewijs steeds moeilijker totdat jullie samen elke situatie aankunnen. Let zeker als het spannend wordt op je eigen houding en ademhaling en laat je spanning bewust los wanneer je merkt dat je die opbouwt.

Heel veel succes met loslaten!

Hester Stasse, Very Important Horse - Meer ontspanning, plezier en vrijheid met paarden

PS: Mocht je vragen hebben of gaat het anders dan je verwachtte, aarzel dan niet om contact op te nemen, want ik help jou en je paard graag verder.

PPS: Uiteraard geldt loslaten als je meer controle wilt ook metaforisch. Als je in je werk, privé of op school krampachtig probeert om iets te bereiken, dan zal dat in de meeste gevallen een stuk makkelijker verlopen als je er wat losser in gaat staan. Je zult merken dat je daardoor ook weer een stukje meer ontspanning vindt in de omgang met je paard.